Jeofizik Etütler
Jeofizik Etüt Nedir?
Zeminlerin dinamik-elastik mühendislik parametrelerini, tabaka kalınlıklarını, deprem yönetmeliklerine göre zemin sınıflarını, taşıma gücü değerlerini belirlemek amacıyla yapılan çalışmalardır.
Sismik Yöntem
Sismik kırılma ölçümleri ile yeraltı hız yapısı, zeminin esneklik özellikleri, dinamik elastik parametreleri, zemin hakim titreşim periyotları ve zemin büyütmeleri vb. değerleri belirlenir. Bu ölçümlere bağlı olarak tabakalanma, yer altı hız yapısı, zeminlerin dinamik-elastik mühendislik parametreleri, taşıma gücü, zemin sınıfları, zemin hakim titreşim periyotları, zemin büyütmeleri belirlenir. Sismik kırılma yönteminde amaç, zemini yapay olarak sarsarak, zemini oluşturan tabakalarının hız ve kalınlıklarını belirleyerek, elastik parametreleri doğal şartlarda tanımlamaktır.
Elektrik özdirenç (Rezistivite ) Yöntemi
Elektrik özdirenç çalışmasının amacı; yeraltı jeolojik yapısını, taban kaya derinliği ve özelliklerini, hidrojeofizik özelliklerini; yeraltı suyu seviyesini, yeraltı boşluklarını, zeminin korozyon özelliklerini belirleyebilmektir. Böylece yeraltı katmanlarının kalınlık, derinlik, yapı kesiti ve dirençleri belirlenerek özdirenç yapı kesiti oluşturulabilecektir. Çalışma; yeraltına uygulanan elektrik akımının oluşturduğu potansiyel farklarının ölçülmesi esasına dayanır.
Özetle yer katmanlarının elektrik akımının geçmesine gösterdikleri direnci ölçmeyi esas alan yönteme verilen addır. Elde edilen değerlere özdirenç adı verilir ve ohmmetre cinsinden ifade edilir.
Düşey Elektrik Sondaj (DES) Yöntemi
Düşey Elektrik Sondajı (DES) uygulamalı jeofiziğin ilk yöntemlerinden birisidir ve günümüzde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Kayaçların yatay yada düşey yöndeki elektriksel iletkenlik farklarından yararlanarak jeolojik yapının ortaya konması elektrik yöntemlerin uygulamasındaki temel amaçtır.
Bu amaç doğrultusunda arazide gerçekleştirilen ölçümler sonucu elde edilen görünür özdirenç değerleri, çeşitli değerlendirme yöntemleri (abak çakıştırma, modelleme v.b.) yardımıyla değerlendirilerek ortamdaki katmanlara ait kalınlık ve özdirenç parametreleri saptanır. Saptanan bu parametrelerden yararlanarak ortama ilişkin kuramsal jeolojik model ortaya konur (Aşcı, 2004).
DES yönteminin uygulaması ve sonrasında elde edilen verilerin yorumlanabilmesi için yöntemin teorisi, kayaçların elektriksel özellikleri ve etki eden parametreler iyi bilinmelidir.
Mikrotremör Yöntemi
Mikrotremör yöntemi herhangi bir kaynağa ihtiyaç duymadan yerin doğal titreşimi dinleyerek zeminin hakim titreşim periyodunun belirlendiği bir yöntemdir. Diğer yöntemlerin aksine açılım, dizilim gerektirmeyen bu yöntem şehir içinde kalmış dar alanlarda en rahat uygulanabilecek jeofizik yöntemdir. Bir hız ölçer kullanılarak belirli bir süre 3 bileşende kaydedilen yerin doğal salınımı kullanılarak, Yatay/Düşey spektral oran hesaplanır zemin büyütme eğrisi elde edilir. Zemin büyütme eğrisinde eğer bir pik varsa bu zemin hakim titreşim frekansını göstermektedir. Zemin hakim titreşim periyodunu en doğru tespit edebilen yöntem mikrotremör yöntemidir.
Mikrotremör verilerinin değerlendirilmesinde bir çok yöntem mevcuttur. Bunlar;
- Fourier genliklerinin veya güç spektrumlarının yorumlanması
- Referans noktasına göre spektral oran
- Yatay bileşenin düşey bileşene spektral oranı
- Sıfır Kesme
Ancak zemin hakim titreşim periyotunun belirlenmesinde en yaygın olarak kullanılan yöntem "Nakamura Yöntemi" olarak da bilinen tek istasyon yöntemidir.
Mikrotremör esas itibariyle bir yöntem isminden ziyade bir titreşim türüdür. Mikrotremörler yer içerisindeki düşük genlikli sürekli titreşimlerdir. Bu titreşimleri hem doğal hem de yapay kaynaklar meydana getirebilir. Bunlar okyanus dalgaları, rüzgar, gel-git olabildiği gibi insan yaşamından kaynaklanan trafik, endüstriyel makineler, sanayi gürültüleri de olabilir.
